Kraków

Miasto królów na liście UNESCO

Kraków można chłonąć wszystkimi zmysłami. Tak było niegdyś, tak jest i teraz. Historyczna stolica Polski, pełna legend – choćby o Kraku legendarnym założycielu Krakowa – niezwykłych opowieści, bezcennych zabytków, wspaniałych dzieł sztuki, nietypowych smaków, już od pierwszego wejrzenia potrafi oczarować i podbić serce.

Tak stało się m.in. w 1978 roku, gdy trafił na pierwszą, najbardziej prestiżową listę światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego UNESCO. Dzięki temu kołu ratunkowemu, udało się uratować wiele najcenniejszych zabytków Starego Miasta, Kazimierza, Stradomia.

Imponującym sercem Krakowa jest Stare Miasto, jak nazwa wskazuje najstarsza jego część. Aby znaleźć się w tym niezwykłym świecie wystarczy przejść przez Planty, minąć Barbakan i Bramę Floriańską. Na Starym Mieście, szczęśliwie ocalałym z pożogi II wojny światowej, nie tylko każda kamienica – emanująca elegancją i szykiem – ale każdy kamień opowiada swoją historię.

Na rozległym Rynku Głównym królują kwiaciarki, stukają kopytami dorożkarskie konie, może zaczarowane jak te z wiersza Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego? Są też gołębie szybujące nad imponującą Bazyliką Mariacką i Sukiennicami, w których jak przed wiekami kwitnie handel wyrobami z bursztynu i srebra, rękodziełem artystycznym, miniaturami szopek krakowskich, regionalnymi strojami… Na pierwszym piętrze tego przybytku handlu, od 1879 roku wybranym na siedzibę Muzeum Narodowego, znajduje się wspaniała Galeria Sztuki Polskiej XIX w. Można w niej podziwiać nie tylko monumentalne „Pochodnie Nerona” Henryka Siemiradzkiego, które zapoczątkowały tę niezwykłą kolekcję, ale także słynny „Szał uniesień” Władysława Podkowińskiego oraz wspaniałe płótna Jana Matejki, Józefa Chełmońskiego… Zwiedzając Stare Miasto nie sposób też pominąć Muzeum Czartoryskich z imponującą kolekcja Książąt Czartoryskich. To tutaj ujrzymy obrazy takich mistrzów jak Leonardo da Vinci czy Rembrandt.

Rynek Podziemny i dwa Panteony

Od 2010 roku pod Rynkiem Głównym znajduje się interaktywna trasa turystyczna Śladem Europejskiej Tożsamości Krakowa. To barwna opowieść o dziejach przestrzeni miejskiej, w której to w 1257 roku wytyczono imponujących rozmiarów Rynek Główny. Wirujący hologram Bazyliki Mariackiej, zachęca by – już po wyjściu na powierzchnię – koniecznie zajrzeć do kościoła archiprezbiterialnego Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z bezcennym, pięknie odnowionym ołtarzem Wita Stwosza.

Rynek to serce miasta, ale zarazem skrzyżowanie wiele szlaków i ścieżek przecinających Miasto Królów. Niedaleko stąd na Wawel, gdzie znajduje się Zamek Królewski oraz bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława. Doprowadzi tam Droga Królewska. Zwiedzając miasto Szlakiem Stanisława Wyspiańskiego, poznamy Kraków oczyma niezwykłego artysty i wizjonera. Planty, które okalają Stare Miasto zielonym pierścieniem, pozwalają na chwilę wytchnienia oraz spojrzenie na dawne miasto z nieco innej perspektywy.

Niedaleko stąd do drugiego Panteonu Narodowego w Krakowie, który znajduje się w podziemiach kościoła świętych Piotra i Pawła. Miejsce ostatniego spoczynku znaleźli w nim m.in. Sławomir Mrożek, Adam Zagajewski i Krzysztof Penderecki. Ten pierwszy, a właściwie Krypta Zasłużonych, zwana też pięknie Cmentarzem Wielkich Polaków, znajduje się bowiem w podziemiach bazyliki św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa Męczennika na Skałce. Tu pochowano m.in.: Jana Długosza, Wincentego Pola, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Henryka Siemiradzkiego, Jacka Malczewskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Karola Szymanowskiego i Czesława Miłosza. Krakowskie Stare Miasto to również setki klubów, kawiarni i restauracji. Tutaj, w sercu turystycznego Krakowa, na pewno każdy znajdzie coś dla siebie. Znakiem rozpoznawczym tego niezwykłego miejsca są restauracja Wierzynek z ponad 650-letnią tradycją i kultowa Piwnica pod Baranami.

Kazimierz – reaktywacja

Z Wawelu blisko na Kazimierz. Niegdyś było to oddzielne miasto, a dzisiaj jest malowniczą dzielnicą pielęgnującą tradycje żydowskich mieszkańców. Stąd nocą, w pobliżu jednej z dwóch synagog przy ul. Szerokiej słychać ponoć szepty przeklętych przez rabina weselników. Jednak Kazimierz to nie tylko wspaniała, barwna historia i niezwykłe opowieści, ale także różnorodne restauracje, w których można skosztować np. tradycyjnych, koszernych dań.

Zainteresowani historią życia dawnych mieszkańców mogą ruszyć Trasą Zabytków Żydowskich. Nie sposób również pominąć Placu Bohaterów Getta, fragmentu muru getta krakowskiego przy ul. Lwowskiej 29, a także ekspozycji w Fabryce Schindlera na Zabłociu, gdzie kultywuje się pamięć o Holokauście.

Inspirująca i kontrowersyjna architektura

To również znak rozpoznawczy współczesnego Krakowa. Na terenie Fabryki Schindlera stanął, uważany za perłę nowoczesnej architektury, budynek MOCAK-u z betonu i szkła. To pierwsze w Polsce, zbudowane po II wojnie światowej, muzeum sztuki współczesnej znalazło się na Krakowskim Szlaku Techniki wraz z Krakowską Hutą Szkła, również znajdującą się na Zabłociu. W chwili wolnej warto odwiedzić tutejsze kameralne restauracje, kluby i winiarnie.

Zabytkowa elektrownia, nad którą wznosi się imponująca stalowo-betonowa rama, to architektoniczne przetworzenie kantorowskiej idei ambalażu – opakowywania przedmiotów, by w ten sposób zwrócić uwagę na ich istotę i prowokować do odkrywania ich tajemnic. W tym niezwykłym budynku mieści się Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka. Placówka znajduje się na Podgórzu. I tutaj bez trudu odnajdziemy liczne kluby i modne restauracje, choćby te, które rozgościły się przy ul. Nadwiślańskiej.

Eksperymentalna oraz tradycyjna sztuka

Małopolski Ogród Sztuki, łączący dźwięk, teatr, sztukę instalacji i multimediów, to eksperymentalna przestrzeń Teatru im. Juliusza Słowackiego, placówki o ponad stuletniej tradycji, drugiej najstarszej w Krakowie po Narodowym Teatrze Starym im. Heleny Modrzejewskiej.

Nieco innych charakter ma Muzeum Armii Krajowej, przypominające dzieje Polskiego Państwa Podziemnego z czasów okupacji niemieckiej, Legionów Polskich, ale także losy krakowian. Zostało ono zorganizowane w zrewitalizowanych i zaadaptowanych do celów wystawienniczych, ceglanych murach XIX-wiecznego budynku Twierdzy Kraków, przykrytych pancernym szkłem. Zachwyca unikatowy zbiór pamiątek i rzeczy osobistych, przekazanych na wystawę bezpośrednio przez kombatantów.

Nie można również pominąć Nowej Huty – idealnego miasta socjalistycznego, o którego powstaniu opowiada m.in. film „Człowiek z marmuru” w reżyserii Andrzeja Wajdy. Warto obejrzeć starą, starannie zaprojektowaną Nową Hutę i tę późniejszą – klockowe blokowiska. To wśród nich wznosi się bowiem – wykonany w kształcie łodzi – kościół Matki Bożej Królowej Polski, zwany też Arką Pana. W środku ujrzymy sugestywną figurę Chrystusa Zmartwychwstającego, który zdaje się zrywać – z zawieszonego nad ołtarzem krzyża – do lotu ku niebu. Wyrzeźbił ją wybitny, współczesny artysta prof. Bronisław Chromy.

W Nowej Hucie, dziś jednej z najbardziej zielonych dzielnic Krakowa, wiele się więc dzieje. Będąc tutaj warto jeszcze zajrzeć do Nowohuckiego Centrum Kultury i wybrać się do Teatru Ludowego, obejrzeć klasztor Cystersów w Mogile, pospacerować po Łąkach Nowohuckich (obszar chroniony ze ścieżkami edukacyjnymi), a także zwiedzić dworek Jana Matejki – z gankiem zaprojektowanym przez artystę oraz pamiątkami po nim i Hugonie Kołłątaju – oraz otaczający go park.

Szlakiem niezwykłych kolekcji i smaków

Kto lubi miniaturowe dzieła sztuki zapewne postara się obejrzeć krakowskie szopki, wpisane na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. Ich największą kolekcję zgromadziło Muzeum Krakowa, ale odnajdziemy je także w przestrzeni miejskiej i witrynach wielu sklepów.

Miłośnicy podniebnych podróży, niezwykłych historii oraz wspaniałych opowieści powinni zajrzeć do Muzeum Lotnictwa Polskiego, powstałego na terenie dawnego krakowskiego lotniska Rakowice-Czyżyny. Jeśli kogoś interesują spektakularne eksperymenty naukowe zapewne wybierze się do Ogrodu Doświadczeń im. Stanisława Lema.

A co mają robić miłośnicy jedzenia. Zwiedzać i smakować. W Krakowie są setki restauracji, które spełnią nawet najbardziej wyszukane kulinarne gusta, zarówno te tradycyjne jak i z nutką nowoczesności. Nie można również zapomnieć o cyklicznych wydarzeniach kulinarnych inspirowanych np. zapustami oraz tradycyjnym smakołykiem krakusów – obwarzankiem (warto zatem odwiedzić Żywe Muzeum Obwarzanka).

Nie bez powodu więc, w 2019 r. Europejska Akademia Gastronomiczna po raz pierwszy w historii przyznała Krakowowi tytuł Europejskiej Stolicy Kultury Gastronomicznej. Stolica Małopolski szczyci się również jedyną restauracją w Polsce – Bottiglieria 1881 – która może pochwalić się dwiema prestiżowymi gwiazdkami Michelin.

I jak tu nie zakochać się w Krakowie!