Częstochowa

Częstochowa – u Jasnogórskiej Pani

Nie każdy wie, że Jerzy Hoffman dostał specjalne pozwolenie od generała Zakonu Paulinów na nakręcenie słynnej w „Potopie” sceny odsłonięcia Obrazu Matki Boskiej na Jasnej Górze przed oryginałem, a nie kopią cudownego wizerunku. W tle słychać, znany wszystkim odwiedzającym klasztor dźwięk fanfar. To „intrada królewska” mająca na celu „serdeczne powitanie i osobiste spotkanie duchowe z Jasnogórską Bogurodzicą i Królową”. Na zasłonięcie obrazu natomiast wykonywana jest zazwyczaj inna intrada. Skomponował ją w 1908 r. włoski ksiądz Lorenzo, czyli Wawrzyniec Perosi, dożywotni dyrektor chóru w Kaplicy Sykstyńskiej w Rzymie.

Klasztor bardzo obowiązkowy „Obraz Maryi (…) wykonany dziwnym i rzadkim sposobem malowania (…) o przeładnym wyrazie twarzy, która spoglądających przenika szczególną pobożnością – jakbyś na żywą patrzył” – autorem tego najstarszego opisu wizerunku Matki Bożej jest Jan Długosz. Zgodnie z tradycją dzieło namalował św. Łukasz Ewangelista jeszcze za życia Maryi na desce ze stołu domu Świętej Rodziny w Nazarecie. Na Jasnej Górze obraz znajduje się od 1384 r. i to za sprawą wizerunku Maryi świątynia stała się jednym z największych sanktuariów maryjnych w Polsce, choć nie odnotowano tutaj żadnych objawień. Czarnej Madonnie przypisywane są sukcesy polskiego oręża – m.in. porażka Szwedów pod Jasną Górą (po niej król Jan Kazimierz obrał Maryję na Królową Polski) i wiktoria wiedeńska.

Dominujący na wzgórzu kompleks klasztorny otaczają wysokie, potężne mury. Miejsca kultu, oprócz Kaplicy Matki Bożej połączonej krużgankiem z monumentalną, barokową katedrą pełną fresków w otoczeniu dekoracji stiukowych, to Droga Krzyżowa w parku klasztornym oraz liczne kaplice.

Co dla turystów?

Są też atrakcje typowo turystyczne na czele z Arsenałem. Jego znakiem rozpoznawczym jest przedstawiony na frontonie nad wejściem potężny Orzeł Biały z rozpostartymi skrzydłami, siedzący na trzech kulach umiejscowionych na kolumbrynie – wypisz wymaluj takiej samej, jaką miał „unieszkodliwić” sienkiewiczowski Kmicic. Budynek zbrojowni przypomina, że sanktuarium niejednokrotnie w swojej historii musiało się bronić przed najazdami wrogów, w tym Husytów – pocięli obraz tak, że musiał zostać przemalowany. Na uznaną za relikwię deskę nałożono nowe płótna i odtworzono wizerunek wg rysunku widocznego na starych, zniszczonych płótnach, których kawałki pozostawiono pod spodem. Trwałym śladem zniszczenia obrazu w 1430 r. są blizny na Twarzy Matki Bożej.

Muzeum 600-lecia przechowuje trzy spośród dwunastu sukienek zdobiących Cudowny Obraz wraz z kolekcją instrumentów Kapeli Jasnogórskiej grającej od XVII w. podczas liturgii w sanktuarium oraz dokumentami fundacyjnymi klasztoru. Bezcenne wota, jakie też pokazał w oryginale „Potop”, udostępnia Skarbiec. W Bastionie św. Rocha, stanowiącym fragment twierdzy jasnogórskiej konserwatorzy odsłonili fragmenty murów z czasów szwedzkiego oblężenia. Nie można pominąć osiemnastu obrazów Jerzego Dudy Gracza, tworzących Golgotę Jasnogórską oraz Kaplicy Pamięci Narodu z urnami zawierającymi ziemię z prochami i krwią obrońców Ojczyzny począwszy od narodowych powstań po zrywy robotnicze w PRL. Nad całością dominuje smukła wieża zegarowa z Carllionem, czyli Kurantami. 36 dzwonów i dzwonków co kwadrans gra melodie pieśni maryjnych bądź w innych porach roku kolędy lub pieśni wielkanocne.

Poświatowska i murale

Secesyjny Pawilon Wystawowy Muzeum Częstochowskiego, Obserwatorium Astronomiczne w interaktywnym świecie zabawy i nauki dla dzieci i młodzieży Multicentrum Zodiak, jedyna w Polsce zagroda włościańska i absolutna perełka – Muzeum Górnictwa Rud Żelaza zachęcają do odwiedzenia Parku Staszica. W Parku 3 Maja z kortami tenisowymi i miejscem dla szachistów obok pomnika Stanisława Moniuszki, rośnie 1581 okazów drzew i krzewów. Obie oazy zieleni zajmują stoki Jasnej Góry. Od nich do nowej części miasta prowadzi Aleja Najświętszej Maryi Panny. Na tym deptaku, wśród pomników wyróżniają się ławeczki zmarłego w Częstochowie Marka Perepeczki i urodzonej tu Haliny Poświatowskiej. Wybitnej, zmarłej przedwcześnie na serce poetce dedykowany jest Dom Poezji-Muzeum Haliny Poświatowskiej.

Muzeum Produkcji Zapałek to jedyna ekspozycja tego typu w Europie. Znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, podobnie jak Muzeum Historii Kolejnictwa w budynku PKP Częstochowa Stradom.

Swoją uwagę warto zwrócić na częstochowski street art. W ostatnich latach w Częstochowie przybyło wielkoformatowych murali, a najbardziej znanym i zarazem największym jest „Strażnik Czasu” Tomasza Sętowskiego z placu przed budynkiem dworca PKP. Tego samego artysty mural pt. „Wieża Babel” zdobi budynek przy placu Biegańskiego.

Miasto co roku zaprasza na cykliczne imprezy plenerowe, takie jak Festiwal Frytka OFF-jazd, Festiwal Hip Hop Elements, Retro Festiwal, Summer Chill czy letnią akcję „Aleje – tu się dzieje!” organizowaną w ulicznej przestrzeni. Dużym zainteresowaniem cieszą się przejazdy piętrowym autobusem typu „londyńczyk”, który każdorazowo obsługuje przewodnik turystyczny.