Kampinoski Park Narodowy

Park chroni kompleks Puszczy Kampinoskiej, znajdującej się w bezpośrednim sąsiedztwie Warszawy, mającej też naturalne granice w postaci rzek Wisły i Bzury.

Tereny parku mają urozmaicony krajobraz, charakterystyczne są dwa kontrastujące ze sobą elementy: wydmy i bagna. Obiektem ochrony jest tu unikalny w Europie zespół wydm śródlądowych, wzbogacających krajobraz płaskiej niziny. Dwa główne pasma wydm mają od 1,5 do 5 km szerokości i liczą po kilkadziesiąt km długości. Są doskonale ukształtowane, osiągają do 30 m wysokości i prezentują różne formy morfologiczne: łuki, parabole, wały, grzędy i zespoły wydmowe, przypominające niekiedy mini łańcuchy górskie. Między nimi ciągną się pasy bagien zajmujących tereny dawnych nurtów rzeki. Kontrast krajobrazów wydm i bagien jest charakterystycznym elementem pejzażu parku narodowego. Ponad 70 proc. powierzchni puszczy kampinoskiej zajmują lasy.

W okresie powstań niepodległościowych w roku 1794 i 1863, lasy Puszczy Kampinoskiej były schronieniem powstańców. W ostatniej wojnie polem walk we wrześniu 1939 roku i w roku 1944, oraz miejscem działań partyzanckich. Znajdują się tu mogiły powstańców, cmentarz partyzantów i cmentarz w Palmirach, na którym spoczywają Polacy rozstrzelani w lasach przez Niemców w latach 1939-1944.

Drzewostan szczególnie ucierpiał podczas wojen światowych, pierwszej i drugiej. Stąd dominuje w puszczy bór świeży. Podstawowym gatunkiem jest sosna, występują dęby, brzozy, jesiony, olchy, topole. Bytuje na tym terenie liczne ptactwo, między innymi żurawie, bociany czarne i białe, derkacze, sowy błotne, rybitwy, a ze zwierzyny łosie, dziki, sarny, jelenie, rysie, bobry, kuny leśne, borsuki europejskie, lisy. Łoś jest symbolem Kampinoskiego Parku Narodowego.

Tereny parku udostępnione są dla turystyki pieszej, rowerowej, narciarskiej i w ograniczonej formie także konnej. Wytyczono i oznakowano szlaki piesze o długości ponad 360 kilometrów.

Część szlaków w rejonie najbliżej Warszawy, spełnia rolę tras spacerowych, między innymi szlak czerwony z Wólki Węglowej do Izabelina. Wśród najpopularniejszych tras pieszych jest szlak czerwony prowadzący z Dziekanowa Leśnego do Brochowa. Wytyczony został na długości ponad 55 kilometrów. Prowadzi przez cały Kampinoski Park Narodowy ze wschodu na zachód. Pozwala na poznanie wszystkich charakterystycznych typów krajobrazu, z ciekawymi odcinkami na pograniczu wydm i bagien. W dwóch największych obszarach ochrony ścisłej „Sieraków” i „Krzywa Góra”, przechodzi się przez teren gęsto zalesiony z fragmentami starodrzewu. Najsłynniejszy na głównym szlaku jest pomnik Puszczy Kampinoskiej w okolicy Krzywej Góry, ponad czterystuletni dąb Kobendzy, obok którego ustawiono pamiątkowy głaz ku czci profesora Romana Kobendzy, głównego propagatora utworzenia Kampinoskiego Parku Narodowego. Innym pomnikiem jest Sosna Powstańców z 1863 roku, której konary służyły carskim kozakom za szubienice powstańców z oddziału Walerego Remiszewskiego. Obok sosny ustawionej został w roku 2001 pamiątkowy kamień przypominający te wydarzenia. Dalsze historyczne miejsca pamięci z okresu II wojny światowej to między innymi cmentarz-mauzoleum Palmiry i cmentarz partyzancki w Wierszach. W Brochowie atrakcją turystyczną jest obronny kościół renesansowy z XVI wieku, a w Tułowicach szlachecki dwór klasycystyczny z około 1800 roku. Szlaku nie sposób pieszo przebyć w ciągu jednego dnia. Najlepiej podzielić wyprawę na kilka krótszych wycieczek korzystając ze szlaków łącznikowych lub pokonać go rowerem.

Zimą warto wybrać się w ten rejon na narty. Kampinoski Park Narodowy nie ma specjalnie oznakowanych szlaków narciarskich, jednak nie brak atrakcyjnych tras dla turystów wędrujących z przypiętymi nartami śladowymi, czy biegówkami. Najpopularniejsze szlaki podwarszawskie prowadzą obok wsi Dąbrowa Leśna, Wólka Węglowa i Laski oraz na zachód od Truskawia. Niezwykle atrakcyjne wycieczki narciarskie prowadzą zimą po nieprzetartych szlakach w zachodniej, mało uczęszczanej części puszczy.

Kampinoski Szlak Rowerowy wokół parku liczy 144 kilometry i oznaczony na zielono z symbolem roweru, przebiega wzdłuż zewnętrznej granicy parku. Wytrawni cykliści, o dobrej kondycji fizycznej, pokonują cały 144 kilometrowy dystans w ciągu jednego dnia. Osobom uprawiającym rekreacyjnie ten typ turystyki, doradza się dzielenie go na kilka krótszych wycieczek. Na początek trasy zazwyczaj wybierany jest parking w Wólce Węglowej. Stąd wyrusza się w kierunku Lasek i Lipkowa, w którym warto zwiedzić klasycystyczny dworek, dawny park dworski z XVIII wieku i kościół św. Rocha, ufundowany w 1792 roku przez Paschalisa Jakubowicza, polskiego kupca pochodzenia ormiańskiego, działacza mieszczańskiego, reprezentanta Warszawy w Sejmie Księstwa Warszawskiego w 1809 roku. Dalej oznakowania szlaku kierują drogą do Zaborowa z cmentarzem wojennym w Uroczysku Wiktorów. W miejscowości Lesznowola, w dworskim parku Karpinek, uwagę turystów przykuwa Lesznowolska Topola, najgrubsze drzewo w Polsce, mające w obwodzie 11,20 metra. W osadzie Granica do zwiedzenia jest niewielki skansen ludowego budownictwa puszczańskiego prezentujący przykłady dawnych drewnianych zagród. Kolejny etap to dwór i park w Żelazowej Woli, miejsce urodzenia Fryderyka Chopina. Przez Tułowice, Śladów i Nowiny dojeżdża się do Leoncina, gdzie urodził się żydowski pisarz Isaak Bashevis Singer, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1978 roku. Przez Cybulice Duże, Kaliszki droga wiedzie do Palmir, gdzie znajduje się cmentarz z grobami zamordowanych przez hitlerowców Polakach. Z Palmir pozostaje 15 km do parkingu w Wólce Węglowej.

Jedna z najpopularniejszych spośród dziesięciu wytyczonych ścieżek dydaktycznych o nazwie Skrajem Puszczy, poprowadzona została w pobliżu Ośrodka Dydaktyczno-Muzealnego w Granicy. Ma kształt pętli i długość niecałych czterech kilometrów, daje możliwość poznania specyfiki obszarów łąk i turzycowisk na torfowisku Olszowieckie Błota, spotykania łosi, sarn i dzików, bażantów, derkaczy, białych i czarnych bocianów, żurawi, podziwiania starych drzewostanów sosnowych i dębowych. Na trasie znajduje się skansen dawnego budownictwa i przystanek Obszar Ochrony Ścisłej „Granica”, nazwanym imieniem Witolda Kowalczewskiego, nadleśniczego Nadleśnictwa Kampinos w latach 1942-1945, podporucznika Armii Krajowej.

Turystyka konna, z uwagi na zniszczenia leśnych duktów powodowane przez końskie kopyta, nie jest w parku dozwolona, z wyjątkiem niektórych jego fragmentów po uzyskaniu jednorazowej zgody dyrektora KPN. Jednak w otulinie działa wiele stadnin i ośrodków jeździeckich prowadzących szkółki jazdy i organizujących przejażdżki po okolicy. Najwięcej stajni jest w rejonie podwarszawskich Łomianek, ale też w dalszych miejscowościach.

Dobrze oceniana jest też baza agroturystyczna oferująca turystom noclegi, posiłki, pobyty i usługi o różnym standardzie, nawet na poziomie hotelowych spa.

Przy niektórych parkingach otwarte są sezonowe barki i miejsca wypoczynku. W okresie wiosennym i sezonie letnim atrakcyjną formą dojazdu jest zabytkowa kolej wąskotorowa z Sochaczewa.